سلامت روده

روده بزرگ بخشی از دستگاه گوارش و در حقیقت انتهایی ترین قسمت آن است که طول آن می تواند بین 4/1 تا 8/1 متر متغیر باشد.

دیواره روده بزرگ سرشار از عروق خونی است و بخش مهمی از جذب مواد در این قسمت اتفاق می افتد.

مهمترین بخش آن، جذب آب از سایر مواد غذایی است که منجر به تراکم بیش تر محتویات داخل روده شده و خروجی مواد اضافه( مدفوع) را شکل می دهد.

 انقباضاتی که در دیواره روده بزرگ اتفاق می افتد به مراتب پیچیده تر از روده باریک است. روده بزرگ با فعالیت موجی آهسته، آرام آرام محتویات داخل خود را به سمت جلو حرکت داده و در نهایت دفع مدفوع اتفاق می افتد.

یکی از مهم ترین بخش های روده بزرگ، میکروب های مفید روده هستند که مطالعات اخیر نشان داده است می توانند روی سیستم عمومی بدن اثر گذار باشند.

علاوه بر این این باکتری ها در جذب ویتامین ها و املاح در روده بزرگ نقش مهمی دارند و در نهایت تعداد زیادی از این باکتری ها و یا مهم تر از آن تولیدات آن ها( متابولیت ناشی از فعالیت باکتری ها) همراه با مدفوع، دفع می شوند؛ بنابراین مدفوع هر انسان غنی از باکتری های مفید آن فرد است.

سلامت روده بزرگ برای انسان بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا بیماری های مختلف مرتبط با این قسمت از بدن می تواند بیمار را درگیر کرده و منجر به آسیب های متنوعی شود.

یکی از این بیماری ها کرون است که می تواند علاوه بر روده بزرگ، روده کوچک را نیز درگیر کند. در این بیماری ایجاد زخم در روده بزرگ، التهاباتی را ایجاد کرده و در نتیجه این اتفاق بیمار علایمی نظیر درد شکم، اسهال، تب و استفراغ را تجربه می کند.

سندرم روده تحریک پذیر بیماری دیگری است که می تواند روده بزرگ را درگیر کند. در این بیماری تولید گاز باعث افزایش حرکت و فعالیت دستگاه گوارش شده که در نتیجه آن اسپاسم و درد های شکمی به همراه اسهال یا یبوست برای بیماران ایجاد می شود.

بیماری سلیاک یا عدم تحمل گلوتن نیز از دیگر بیماری های مربوط به روده است.

کولیت نیز از دیگر بیماری های مرتبط با روده بزرگ است که می تواند برای بیمار آزار دهنده باشد.

در این بیماری نیز التهاب و زخم در دیواره روده بزرگ مشاهده می شود. کولیت می تواند تمام روده بزرگ را مبتلا کند؛ ولی رایج ترین قسمت درگیر در بیماری کولیت، مقعد و پایین ترین قسمت روده بزرگ است .

علاوه بر موارد فوق بیماری های مختلف با درجه های متفاوت از درگیری روده بزرگ وجود دارد. بنابراین حفظ سلامت روده بزرگ از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

نکته مهم در مورد این قسمت از دستگاه گوارش این است که تغییر در نوع و میزان باکتری های مفید روده بزرگ نیز می تواند خود منجر به بیماری های مختلف شود.

برای مثال با تغییر الگوی میکروبی فرد، فاکتور التهابی افزایش یافته و ریسک بروز بیماری های التهابی غیر مرتبط با روده نظیر آرتروز، التهابات پوستی و … افزایش می یابد.

علاوه بر این ارتباط مستقیم بین عملکرد این با کتری ها و فعالیت مغز وجود دارد و تصحیح الگوی میکروبی و افزایش تعداد میکروب های مفید می تواند در کاهش روند آسیب ها و اختلالات مغزی موثر باشد.

بنابراین رعایت نکات ساده اما موثر می تواند در حفظ سلامت روده ها و حفظ سلامت عمومی بدن تاثیرگذار باشد.

 مواردی از این نکات به شرح زیر است:

1. مصرف غذای مناسب

استفاده از مواد غذایی با چربی های غیر اشباع به جای چربی های اشباع، مصرف میوه ها و سبزیجات حاوی فیبر بالا و مواد غذایی با حداقل نگهدارنده و رنگ های مصنوعی در بهبود عملکرد روده بزرگ به میزان قابل توجهی تاثیر گذار است.

کاهش میزان مصرف مواد غذایی سرخ کردنی و نوشیدنی های حاوی کافئین در کاهش فعالیت های بیش از حد روده و در نتیجه تشدید بیماری هایی نظیر IBS یا همان سندرم روده تحریک پذیر موثر است.

مصرف قند ها و به خصوص گلوکز می تواند منجر به آسیب به فلور نرمال باکتری های روده شود. بنابراین کاهش مواد قندی نیز در بهبود عملکرد روده ها موثر است.

2. ورزش کردن

ورزش با افزایش متابولیسم بدن بر افزایش فعالیت های باکتریایی مفید روده اثر گذار است. علاوه بر این افزایش فعالیت در افزایش حرکات محتویات روده و تخلیه سریع تر آن نیز موثر است.

یکی از نکات مهم در مورد ارزیابی عملکرد روده و یا عملکرد سایر ارگان های مرتبط، آنالیز و آزمایش مدفوع است. در حقیقت موفوع می تواند نشان دهنده میزان سلامت بدن باشد.

آزمایش های مدفوع به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند.

دسته اول آزمایش های ماکروسکوپیک مربوط به مشخصات ظاهری مدفوع است که آیتم های مختلف را شامل می شود؛

از جمله:

1. غلظت (شل، فرم دار بودن) ؛
2. رنگ مدفوع که خود می تواند دلیلی بر اثبات بیماری های مختلفی باشد؛
3. مدفوع بدون / حاوی موکوس؛
4. مدفوع بدون / حاوی خون.

دسته دوم آزمایش های میکروسکوپیک و بررسی آیتم هایی است که با چشم غیر مسلح مشاهده نمی شود؛ از جمله:

1. آزمایش خون منفی در مدفوع: که بیشتر به منظور بررسی سرطان کولورکتال انجام می شود؛
2. آزمایش انگل های مختلف: به طور کلی مدفوع حاوی تعداد زیادی باکتری های مفید و غیر بیماری زا است. اما در برخی از موارد وجود انگل ها یا تک یاخته های بیماری زا می تواند منجر به ایجاد بیماری در روده بزرگ شود؛
3. آزمایش های کشت های ویروسی مدفوع؛
4. آزمایش چربی مدفوع: تست چربی نیز یکی دیگر از انواع تست ها است که برای مدفوع چرب یا استئاتوره انجام می شود؛ این بیماری می تواند ناشی از جذب کم چربی و دفع آن باشد؛
5. آزمایش لاکتوفرین؛
6. آزمایش هلیکوباکترپیلوری در مدفوع.

اما یکی از مهمترین آزمایش های ماکروسکوپیک رنگ مدفوع است. تغییر رنگ مدفوع می تواند نشان از بیماری های مختلف داشته باشد؛ رنگ های مدفوع می تواند شامل موارد زیر باشد:

1. مدفوع قهوه ای

رنگ طبیعی مدفوع قهوه ای است؛ اما تیره شدن آن نشان از رژیم غذایی نا مناسب یا مصرف کم آب است؛

• مدفوع سیاه

گاهی مدفوع آن قدر تیره است که به رنگ سیاه دیده می شود. عفونت قسمت فوقانی دستگاه گوارش، زخم گوارشی، ریفلاکس اسید معده، سرطان روده، داروهای ضد اسهال و مصرف مکمل آهن می توانند از علل ایجاد مدفوع سیاه باشند.

• مدفوع سبز

یکی از مهم ترین دلایل این تغییر رنگ مصرف زیاد سبزیجاتی مانند اسفناج و کلم بروکلی است. هم چنین اسهال و عفونت های روده بزرگ و مصرف مکمل آهن نیز می تواند از دلایل دیگر آن باشد.

• مدفوع زرد

وجود قسمت های زرد رنگ به همراه بوی بسیار تند نشان از دفع چربی و سوء جذب چربی دارد. عفونت های باکتری، ویروسی و یا اختلال در عملکرد صفرا می تواند باعث بروز رنگ زرد در مدفوع شود.

از جمله بیماری های مرتبط دیگر با این نشانه، پانکراتیت مزمن، بیماری سلیاک، فیبروز سیستیک و استرس است.

• مدفوع کم رنگ یا سفید

عملکرد صفرا عامل اصلی در ایجاد رنگ قهوه ای مدفوع است. بنابراین در انسداد مجاری صفراوی یا آسیب های کبد و مجاری صفراوی رنگ مدفوع کم رنگ و یا بی رنگ می شود.

• رنگ قرمز مدفوع

در بسیاری از موارد وجود رنگ قرمز در مدفوع نشان از مصرف مواد غذایی قرمز مانند گوجه فرنگی یا رنگ های مصنوعی قرمز دارد. وجود خون در مدفوع نیز ناشی از همورویید، کولیت، پولیپ روده و یا حتی سرطان قسمت تحتانی گوارش است.

بنابراین مشاهده و آنالیز رنگ مدفوع یکی از مهم ترین شاخص های ارزیابی سلامت دستگاه گوارش و به خصوص روده بزرگ  است.