سرطان دهانه رحم

دکتر نگین پرویز( پزشک عمومی)

سرویکس یا دهانه رحم در لگن قرار دارد و قسمت ابتدایی و باریک آن است.

دهانه رحم یک محل عبور است که رحم را به واژن وصل می‌کند.

از دهانه رحم در طی تماس جنسی، مخاط ترشح می‌شود که به اسپرم کمک می‌کند تا از واژن و از طریق دهانه رحم وارد شود.

هنگام بارداری دهانه رحم محکم بسته می‌شود تا جنین در داخل رحم باقی بماند.

در زمان تولد کودک، دهانه رحم باز شده و نوزاد از این طریق خارج می‌شود.

سرطان دهانه رحم چیست؟

سرطان دهانه رحم نوعی سرطان است که در سلول‌های قسمت پایین رحم و متصل به واژن رخ می‌دهد.

هنگامی که سلول‌های دهانه رحم رشد غیر طبیعی دارند و به سرعت تکثیر می‌شوند، سرطان دهانه رحم اتفاق می‌افتد.

برای مثال یکی از عوامل محرک سرطان دهانه رحم تماس با ویروس پاپیلومای انسانی است که در سلول‌های سرویکس باعث ایجاد جهش می شود.

این جهش باعث می‌شود سلول‌های طبیعی به سلول‌های غیر طبیعی تبدیل شوند.

سلول‌های غیرطبیعی جمع شده و توده‌ای به نام تومور را تشکیل می‌دهند. توده یا تومور در سرویکس می‌تواند خوش‌خیم یا بدخیم باشد.

توده‌های خوش‌خیم (پولیپ، کیست و زگیل‌های ناحیه تناسلی) معمولاً خطرناک نیستند و به سایر بافت‌های اطراف تهاجم پیدا نمی‌کنند؛ اما توده‌های بدخیم (سرطان سرویکس) گاهی تهدیدکننده زندگی بوده و می‌تواند به بافت‌ها و اعضای اطراف تهاجم پیدا کند یا به سایر نقاط بدن منتشر شوند (متاستاز).

سرطان دهانه رحم از گروه سرطان­‌های عود­کننده است؛ به این معنی که در صورت درمان کامل سرطان، باز هم ممکن است تومور­های این سرطان در ناحیه‌­ای شروع به رشد کنند.

این منطقه ممکن است در همان محل قبلی یعنی در دهانه رحم باشد و گاهی نیز ممکن است در جایی دیگر مثلا در خود تنه رحم و یا اندام‌های لگنی مجاور شروع به تکثیر کند.

دیده شده که گاهی این تومورها در مناطقی بسیار دورتر از دهانه رحم مثلا در ریه تشکیل می‌شوند.

علت سرطان دهانه رحم

علت واضح سرطان دهانه رحم روشن نیست. اما مشخص شده است که علت عمده‌ سرطان دهانه رحم به یک نوع خاص از ویروس به نام پاپیلومای انسانی (HPV) برمی‌گردد.

HPV در بین جمعیت زنان رایج است و اکثر زنان مبتلا به ویروس، هرگز سرطان گردن رحم را تجربه نمی‌کنند.

به این معنی است که سایر عوامل (مانند محیط یا انتخاب شیوه زندگی) هم چنین می‌توانند در ابتلای شخص به سرطان رحم دخالت داشته باشند.

دانشمندان حدس می‌زنند که ویروس پاپیلومای انسانی علت سرطان دهانه رحم در زنان است.

برخی از سویه‌های ویروس سبب ایجاد سلول‌های غیرطبیعی در گردن رحم می‌شوند.

ابتلا به این ویروس ممکن است در طی چند سال یا حتی یک دهه، باعث سرطانی شدن بافت دهانه رحم شود.

HPV  (عامل اصلی سرطان دهانه رحم) چیست؟

 HPV یا همان ویروس پاپیلومای انسانی با ایجاد سرطان دهانه رحم و هم چنین زگیل‌های تناسلی در اکثر موارد همراه است. 

HPV  از طریق ارتباط جنسی انتقال می‌یابد. بیش از 200 سویه از ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV وجود دارد که همه آن‌ها علت سرطان دهانه رحم نیستند.

علایم سرطان گردن رحم

سرطان دهانه رحم در مرحله اولیه معمولا علایم و نشانه‌های خاصی ایجاد نمی‌کند.

علایم و نشانه‌های مراحل پیشرفته‌تر سرطان دهانه رحم عبارت‌اند از:

• خونریزی که در بین قاعدگی منظم ماهیانه رخ دهد؛
• خونریزی بعد از تماس جنسی یا شستشوی واژن یا معاینه لگن؛
• خونریزی قاعدگی طول کشیده یا شدیدتر از معمول؛
• خونریزی بعد از یائسگی؛
• خونریزی از واژن پس از مقاربت؛
• افزایش ترشح از واژن که ممکن است بوی نامطبوع داشته باشد؛
• درد در ناحیه تناسلی یا درد در لگن در هنگام مقاربت؛

خطر درگیری با سرطان دهانه رحم بر اثر بعضی عوامل بیشتر می‌شود. از جمله:

• شرکای جنسی متعدد و مختلف
• فعالیت جنسی زودرس: داشتن رابطه جنسی در سنین پایین خطر ابتلا به HPV را افزایش می‌دهد.
•  سایر عفونت‌های جنسی: داشتن عفونت‌هایی مانند کلامیدیا، سوزاک، سیفلیس و HIV / AIDS خطر ابتلا به HPV را افزایش می‌دهد.
•  سیستم ایمنی ضعیف: اگر سیستم ایمنی بدن شما تحت تأثیر شرایط بهداشتی دیگر تضعیف شده و شما دارای    HPV هستید، احتمال ابتلا به سرطان گردن رحم بیشتر است.
• سیگار کشیدن : سیگار کشیدن باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم می‌شود.

سن ابتلا به سرطان دهانه رحم

• برخلاف سرطان رحم که معمولا در سنین بالای ۵۰ سالگی و یائسگی شروع می‌شود، سرطان دهانه رحم می‌تواند از سن ۲۵ سالگی شروع شود و حداکثر شیوع آن در حدود سن۴۷ سالگی است.
• افرادی که در سن پایین‌تر از ۱۶ سالگی ازدواج می‌کنند، در این زمان نزدیکی دارند، تعداد زایمان‌ها متعدد است یا شریک های جنسی متعدد دارند، سرطان دهانه رحم در آن ها بیشتر مشاهده می‌شود. 

چه وقت به پزشک مراجعه کنم؟

در صورتی که علایم یا نشانه‌هایی که اشاره کردیم را در خود می‌بینید، حتما برای بررسی علایم و تشخیص دقیق به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.

متخصص زنان با آزمایش های مربوطه می‌تواند علت نشانه‌های شما را تشخیص دهد و روند درمان را آغاز کند.

تشخیص سرطان رحم چگونه است؟

اگر علایم سرطان دهانه رحم را دارید، پزشک سعی می‌کند تا با انجام برخی آزمایش‌ها به تشخیص قطعی در مورد بیمار بودن یا نبودن شما برسد.

از جمله آزمایش‌های تشخیص سرطان دهانه رحم:

• آزمایش پاپ اسمیر:  پزشک یا ماما نمونه‌ای از سلول‌های دهانه رحم را با خراشیدن جدا می‌کند. آزمایشگاه نمونه را از لحاظ سلول‌های سرطانی یا غیرطبیعی و HPV بررسی می‌کند.
• معاینه دهانه رحم: پزشک به کمک وسیله‌ای به نام کولپوسکوپ دهانه رحم را بررسی می‌کند. کولپوسکوپ ترکیبی از ذره‌بین و نور برای دیدن بهتر دهانه رحم است.
• برداشتن نمونه بافتی: بیوپسی یا نمونه‌برداری یعنی برداشتن بافت برای جستجوی سلول‌های سرطانی. از کسانی که مشکل دارند بیوپسی تهیه و برای آزمایشگاه ارسال می‌شود. بیوپسی تنها راه مطمئن برای تشخیص سرطان است. برداشت بافت از دهانه رحم ممکن است سبب خونریزی و ترشح از دهانه رحم شود که خیلی زود بهبود پیدا می‌کند.

انواع سرطان دهانه رحم

این نوع سرطان نیز مانند انواع دیگر سرطان­‌ها شامل چند دسته است که شایع‌ترین آن­‌ها:

• کارسینوم سلول سنگفرشی: حدود ۹۰ درصد از انواع سرطان­‌های دهانه رحم را کارسینوم سلول سنگفرشی تشکیل می­‌دهد. این نوع سرطان شامل رشد سلول­‌های پوششی از نوع سنگفرشی در دهانه رحم است که توانایی انتقال (متاستاز) به بافت­‌های اطراف و حتی بافت‌­های دور را دارند.
• آدنوکارسینوم: تقریبا ۱۰ درصد دیگر را آدنوکارسینوم‌ها تشکیل می­‌دهند. آدنوکارسیوم زمانی که در سلول‌های بدخیم، بافت غده­‌ای یافت شود رخ می‌دهد.

مرحله‌بندی سرطان دهانه رحم

سرطان دهانه رحم بر اساس آن که سلول‌های سرطانی در کجا پیدا شوند، مرحله‌بندی می‌شود.

مراحل مختلف سرطان دهانه رحم:

• مرحله اول:  سلول‌های سرطانی تنها در سرویکس دیده می‌شوند.
• مرحله دوم: تومور در سرویکس رشد کرده به قسمت فوقانی واژن نیز تهاجم کرده است. ممکن است تومور به سایر بافت‌های اطراف نیز تهاجم پیدا کرده باشد. البته در این مرحله تهاجم به دیواره لگن و قسمت تحتانی واژن ایجاد نمی‌شود.
• مرحله سوم: تومور به دیواره لگن یا قسمت تحتانی واژن تهاجم پیدا کرده است. اگر تومور به قدر کافی بزرگ باشد، می‌تواند یک یا هر دو حالب را که ادرار از طریق آن از کلیه‌ها به خارج راه پیدا می‌کند ببندد. در نتیجه آزمایش‌ها نشان می‌دهد که کلیه‌ها خوب کار نمی‌کنند.
• مرحله چهارم: تومور به مثانه یا رکتوم تهاجم پیدا کرده یا سرطان در سایر اندام‌های بدن مثل ریه منتشر می‌شود.