سکته مغزی

دکتر الهام یوسفی (داروساز)

سکته مغزی هنگامی اتفاق می‌افتد که خون رسانی قسمتی از مغز دچار اختلال می‌شود و در نتیجه اکسیژن و مواد غذایی به سلول‌های مغزی نمی‌رسد.

اگر این پروسه چند دقیقه طول بکشد سلول‌های مغزی (نورون‌ها) دچار اختلال شدید برگشت ناپذیر عملکرد خواهند شد.

سکته مغزی یک اورژانس مغز و اعصاب است و اگر به موقع تشخیص داده و درمان شود از وارد شدن صدمه جدی به نورون‌های مغزی جلوگیری خواهد شد.

سکته مغزی به دو نوع خونریزی دهنده (هموراژیک) و غیرخونریزی دهنده (ایسکمیک) تقسیم می‌شود.

بیشتر سکته‌های مغزی (حدود 85 درصد) از نوع ایسکمیک هستند که به دلیل گرفتگی رگ های مغز در اثر پلاک یا لخته ایجاد شده در رگ‌های بزرگ مغز ایجاد می‌شود.

نوع خونریزی دهنده اکثرا در اثر افزایش ناگهانی فشار خون، پاره شدن دیواره رگ و ورود خون به بافت‌های مغز ایجاد می‌شود که به طور کلی خطرناک‌تر از نوع ایسکمیک است و البته به وسعت خونریزی و منطقه درگیر مغز نیز بستگی دارد.

علایم و نشانه‌های سکته مغزی

1. اختلال در صحبت کردن: در بعضی موارد شخص کلمات نابجا به کار می‌برد یا کلمات را به خوبی بیان نمی کند.
2. فلج یا بی‌حسی عضلات نیمه صورت یا اندام‌های یک طرف صورت (همی پارزی)، افتادگی گوشه لب، شل شدن و یا اختلال حس اندام‌های یک سمت بدن.
3. اختلال در دید یک یا هر دو چشم که می‌تواند  به صورت اختلال در یک طرف میدان بینایی هر دو چشم یا دوبینی بروز کند (بیمار نیمه چپ یا راست را درست نمی‌بیند).
4. سردرد شدید و ناگهانی که همراه با تهوع، استفراغ  و یا اختلال سطح هوشیاری و گیجی باشد و معمولا نشانه خونریزی مغزی است.
5. اختلال در راه رفتن به صورت عدم تعادل یا کشیده شدن پای یک سمت.
6. سرگیجه و افتادن ناگهانی.

حمله ایسکمیک گذرای مغز

حمله ایسکمیکی گذرای مغز (TIA) در واقع یک سکته مغزی کامل نشده و زودگذر است که در اثر کاهش جریان خون، موقت قسمتی از مغز علایمی مشابه به سکته مغزی مثل تاری دید گذرا، اختلال صحبت کردن و سرگیجه ایجاد می‌شود، ولی به علت برگشت سریع جریان خون مغز، سکته مغزی اتفاق نمی‌افتد و علایم آن ظرف مدت چند دقیقه تا حداکثر24 ساعت برطرف می‌شود.

تشخیص سکته مغزی

این اقدامات شامل تصویربرداری مغزی، سونوگرافی داپلر عروق مغزی وکاروتید (TCD & ECD) برای بررسی خون رسانی مغز و یافتن تنگی یا پلاک احتمالی در رگ های مغز و بررسی‌های قلبی شامل اکوی قلب جهت رد کردن آمبولی یا لخته در قلب  می‌باشد.

همچنین پس از یک بار حمله (TIA)، متخصص مغز و اعصاب پس از بررسی‌های لازم ، داروی ضدپلاکت مانند آسپرین برای بیمار تجویز می‌کند.

یک نوع خاص از (TIA) خود را به صورت فراموشی چند ساعته گذرا نشان می‌دهد و شخص برای چند ساعت حافظه خود را از دست می‌دهد و قادر به یادگیری مطالب جدید هم نیست؛ پس از بهبودی، بیمار وقایعی که در زمان حمله ایسمیک رخ داده را به یاد نمی‌آورد ولی حوادث قبل و بعد از آن را به خاطر دارد.

عوامل خطر سکته مغزی

1) چاقی و اضافه وزن

2) عدم تحرک و فعالیت فیزیکی کم

3) مصرف زیاد مشروبات الکلی

4) مصرف مواد مخدر و روان گردان مانند کوکائین و شیشه

5) فشار خون کنترل نشده سیستولیک  بالای 140 میلی متر جیوه و دیاستولیک بالای 90 میلی متر جیوه

6) مصرف سیگار و قرار گرفتن در معرض دود سیگار

7) کلسترول بالا (LDL)

8) دیابت

9) آپنه انسدادی خواب که باعث کاهش اکسیژن رسانی به مغز به صورت متناوب و در خواب می‌شود.

10) بیماری‌های قلبی و عروقی به خصوص ضربان قلب نامنظم (AF)

11) سن بالا

چطور از سکته مغزی پیشگیری کنیم؟

پرهیز از عوامل خطر ایجادکننده سکته مغزی، تغییر سبک زندگی و فعالیت روزانه منظم کمک می‌کند تا در صورت بروز (TIA) یا حمله ایسکمیک، با انجام ویزیت‌های منظم و اقدامات لازم توسط متخصص مغز و اعصاب از بروز سکته مغزی بعدی پیشگیری شود.

• کنترل فشار خون، ورزش، کاهش استرس، کاهش وزن و کاهش مصرف نمک
• کاهش کلسترول و چربی اشباع شده رژیم غذایی
• ترک سیگار
• کنترل دیابت
• کاهش وزن که خود باعث پیشگیری از بروز فشار خون بالا، دیابت و بیماری‌های قلبی و عروقی می‌شود.
• مصرف میوه و سبزیجات، روغن زیتون، آجیل
• ورزش روزانه به مدت 30 دقیقه تا حد زیادی ریسک سکته مغزی را کاهش می‌دهد.
• کاهش مصرف الکل و ترک مواد مخدر و سیگار و مواد محرک مانند کوکائین و شیشه شدیدا توصیه می‌شود.
• برخی داروها که توسط متخصص مغز و اعصاب جهت جلوگیری از سکته مغزی در بیمارانی در خطر سکته مغزی هستند تجویز می‌شود که از تجمع پلاکت‌ها که باعث ایجاد لخته در جدار عروق می‌شود پیشگیری می‌کنند.
• با توجه به موارد ذکر شده و این که همیشه پیشگیری بهتر از درمان است، توصیه می‌شود تمام افرادی که فاکتورهای خطر سکته مغزی را دارند تحت نظر متخصص مغز و اعصاب قرار گیرند.