اختلال خواب چیست و چگونه درمان می شود؟

اختلال خواب شرایطی است که بر کیفیت، کمیت و زمان‌بندی خواب شبانه تاثیر می‌گذارد. بی‌خوابی، سندرم پای بی‌قرار، نارکولپسی و آپنه خواب از جمله شایع‌ترین اختلالات خواب هستند و می‌توانند سلامت روانی و جسمی فرد را تحت تاثیر قرار دهند. اما خوشبختانه راهکارهای مختلفی برای کمک به درمان این اختلالات وجود دارد. در ادامه مطلب با ما همراه باشید تا با انواع اختلالات خواب و روش‌ درمان آنها بیشتر آشنا شویم.

انواع اختلالات خواب

اختلالات خواب بر اساس علائم، نحوه تاثیر آن‌ها بر فرد و این که کدام بخش از بدن را درگیر می‌کنند، به صورت زیر طبقه‌بندی می‌شوند.

• بی‌خوابی: افراد مبتلا به این اختلال در به خواب رفتن یا تداوم خواب در طول شب دچار مشکل هستند.
• اختلالات تنفسی مرتبط با خواب: در اثر این اختلال، الگوی تنفسی فرد هنگام خواب به هم می‌ریزد و تغییر می‌کند.
• پرخوابی (هایپرسومنیا): در اثر این دسته از اختلالات خواب، فرد در طول روز مدام احساس خواب‌آلودگی دارد و به سختی بیدار می‌ماند.
• اختلالات ریتم خواب و بیداری (چرخه سیرکادین): این اختلال زمانی رخ می‌دهد که ساعت زیستی بدن فرد با زمان معمول خواب و بیداری هماهنگ نباشد.
• خواب‌پریشی: اگر فرد در طول خواب به طور غیرارادی راه برود، صحبت کند یا غذا بخورد دچار این دسته از اختلالات خواب شده است.
•  اختلالات حرکتی مرتبط با خواب: حرکات فیزیکی یا میل شدید به حرکت در هنگام خواب، اختلال شایعی است که می‌تواند آغاز خواب و استمرار آن را مختل کند.

علائم اختلال خواب

رایج‌ترین علائم اختلالات خواب شامل موارد زیر هستند:

• مشکل در شروع خواب یا نیاز به بیش از 30 دقیقه زمان برای به خواب رفتن
• عدم استمرار خواب یا بیدار شدن‌های مکرر در طول شب (طوری که فرد نتواند دوباره به راحتی بخوابد)
• خرخر کردن، نفس نفس زدن یا احساس خفگی هنگام خواب
• احساس نیاز به حرکت هنگام استراحت (حرکت دادن بدن این احساس را کاهش می‌دهد.)
• احساس ناتوانی در حرکت هنگام بیدار شدن

در طول روز نیز ممکن است به دلیل نداشتن خواب کافی، علائم و نشانه‌های زیر را تجربه کنید:

• خواب‌آلودگی در طول روز، چرت زدن‌های مکرر یا خواب رفتن ناگهانی هنگام انجام کارهای روزمره
• تغییرات رفتاری مانند نداشتن تمرکز
• تغییرات خلقی مانند تحریک‌پذیری و ناتوانی در کنترل احساسات
• مشکل در انجام به موقع وظایف و مسئولیت‌ها
• اشتباهات حرکتی یا عدم تعادل که ممکن است منجر به زمین خوردن یا برخورد با اشیا شود

اختلال خواب در کودکان

ممکن است کودکان انواع اختلالات خواب را تجربه کنند. با این وجود راه رفتن در خواب، بی‌خوابی و دیدن کابوس رایج‌ترین اختلالات خواب در کودکان هستند. کودکان مبتلا به این اختلالات ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:

• کودک ساعت‌ها در رخت‌خواب دراز می‌کشد و از شما می‌خواهد برایش کتاب بخوانید یا مدام می‌خواهد که او را به سرویس بهداشتی ببرید.
• دوره‌های خواب کودک، حتی در شب کوتاه بوده و معمولا بیشتر از ۹۰ دقیقه طول نمی‌کشد.
• کودک از خارش پاها در شب شکایت می‌کند.
• کودک با صدای بلند خر و پف می‌کند.

بسیاری از کودکان گاهی شب‌ها بی‌قراری می‌کنند و خوب نمی‌خوابند. اما اگر این اتفاق چند شب پشت سر هم بیفتد، می‌تواند نشان‌‌دهنده یک علت زمینه‌ای باشد. علاوه بر این کودکانی که خواب کافی ندارند، ممکن است در طول روز:

• بداخلاق‌تر و تحریک‌پذیرتر به نظر برسند.
• رفتارهای پرتنش‌تری از خود نشان دهند.
• عملکرد خوبی در مدرسه نداشته باشد.

اختلالات خواب در کودکان، با راهکارهای ساده‌ای مثل پایبندی به یک روتین خواب منظم بهبود می‌یابد.

اختلال خواب در نوجوانان

نوجوانان به طور طبیعی به حدود 8.5 تا 9.5 ساعت خواب شبانه نیاز دارند اما در بسیاری از موارد به دلایل مختلفی مثل استرس تحصیلی، تغییرات هورمونی یا حتی بیماری‌ها مثل آپنه خواب، بی‌خوابی یا سندرم پای بی‌قرار، خواب کافی و باکیفیت ندارند. بنابراین می‌توان گفت که اختلالات خواب در این رده سنی بسیار شایع است.

این اختلالات تاثیرات قابل توجهی روی سلامت جسمی، روانی و عملکرد روزانه نوجوانان دارد. به عنوان مثال کم‌خوابی مزمن در این گروه سنی می‌تواند منجر به کاهش تمرکز، نوسانات خلقی، افسردگی، افت تحصیلی، مشکلات رفتاری و حتی آسیب فیزیکی شود.

بنابراین شناسایی و درمان به موقع اختلالات خواب در نوجوانان اهمیت زیادی دارد. در صورت مشاهده علائمی مانند خستگی روزانه، دشواری شروع خواب یا بیدار شدن مکرر در طول شب حتما با یک پزشک یا متخصص خواب مشورت کنید.

درمان اختلال خواب

روش‌های متعددی برای درمان انواع اختلالات خواب وجود دارد که رایج‌ترینِ آن‌ها عبارتند از:

• تغییر عادات خواب، ایجاد یک روتین منظم و رعایت بهداشت خواب
• درمان شناختی- رفتاری (این روش، نوعی روان‌درمانی است که به کمک آن، افکار و رفتارهایی که باعث اختلالات خواب می‌شوند، شناسایی شده و تغییر می‌کنند.)
• مصرف مکمل‌ها یا داروها (به عنوان مثال راملتئون، دارویی نسخه‌ای است که برای درمان بی‌خوابی در افراد با مشکل در شروع خواب توسط پزشک تجویز می‌شود. این دارو تاییدیه FDA برای درمان بی‌خوابی دارد و برای اولین بار در ایران توسط شرکت داروسازی اکتوورکو تولید می‌شود.)
• تنظیم یا تغییر داروهایی که باعث خواب‌آلودگی مفرط می‌شوند. (البته قطع خودسرانه دارو اصلا درست نیست و این کار حتما باید زیر نظر پزشک انجام شود.)

تست اختلال خواب

آیا در جلسات طولانی یا هنگام انجام کارهای خسته‌کننده خمیازه می‌کشید؟ آیا بعد از صرف وعده‌های غذایی سنگین خواب‌آلود می‌شوید؟ آیا صبح‌ها چند دقیقه بیشتر در رخت‌خواب می‌مانید و دوست دارید کمی بیشتر بخوابید؟ اگر به این سوالات پاسخ مثبت می‌دهید، احتمالا خواب کافی ندارید یا از اختلالات خواب رنج می‌برید.

برای ارزیابی وضعیت خواب خود می‌توانید به پرسش‌های این آزمون کوتاه پاسخ دهید. اگر پاسخ شما به هر یک از سوالات مثبت بود، ممکن است به یکی از اختلالات خواب مثل بی‌خوابی، آپنه خواب و… مبتلا باشید. در این صورت باید به پزشک مراجعه کنید.

• آیا هنگام خواب صدای خر و پف بلند و سنگینی دارید؟
• آیا در طول روز بیش از حد خواب‌آلود هستید و احساس کمبود انرژی دارید؟
• آیا برای تمرکز یا به خاطر سپردن مطالب مشکل دارید؟
• آیا هنگام رانندگی، در جلسات، حین مطالعه یا تماشای تلویزیون به خواب می‌روید؟
• آیا اغلب صبح‌ها با سردرد بیدار می‌شوید؟
• آیا در خواب راه می‌روید یا کابوس می‌بینید؟
• آیا افسردگی یا تغییرات خلقی را تجربه می‌کنید؟
• آیا در شروع یا تداوم خواب در طول شب مشکل دارید؟
• آیا اخیرا دچار افزایش وزن یا فشار خون بالا شده‌اید؟
• آیا تا به حال کسی به شما گفته که هنگام خواب نفس‌ خود را نگه می‌دارید یا نفستان بند می‌آید؟

کلام آخر

در این مطلب اختلالات خواب را مورد بحث قرار دادیم و راهکارهای ساده‌ای را برای مدیریت آن مرور کردیم. همچنین دیدیم که اختلالات خواب انواع و علائم مختلفی دارند. شما کدام یک از اختلالات خواب را تجربه کرده‌اید؟ چه راهکاری برای درمان این اختلال به شما کمک کرده است؟ تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.

منابع: clevelandclinic، healthline، webmd، healthline، webmd