سندرم روده تحریک پذیر (IBS)

سندرم روده تحریک پذیر بیماری شایعی است که زنان را بیشتر از مردان مبتلا می کند. افراد غالبا در اواخر سنین نوجوانی و تا قبل از 40 سالگی به این بیماری مبتلا می شوند.

بیماری سندرم روده تحریک پذیر، ترکیبی از ناراحتی شکم، درد یا مشکل در اجابت مزاج است؛ به این صورت که تعداد دفعات اجابت مزاج در این بیماران، بیشتر یا کمتر از میزان نرمال (همراه با اسهال یا یبوست) بوده و گاهی نوع و شکل ظاهری مدفوع ایشان نیز متفاوت است.

سندرم روده تحریک پذیر خطر ابتلا به بیماری هایی از جمله کولیت اولسراتیو، بیماری کرون یا سرطان روده بزرگ را افزایش نمی دهد، بنابراین تهدیدی برای زندگی فرد محسوب نمی شود، اما با توجه به اینکه می تواند فرد را به مدت طولانی درگیر کند، روال زندگی فرد را تغییر می دهد.

افراد مبتلا به این بیماری، بیش از حد از مدرسه یا دانشگاه غیبت می کنند یا از محل کارشان مرخصی می گیرند، به علاوه، ایشان گاهی قادر به انجام فعالیت های روزمره خود نیستند.

این موضوع گاهی باعث می شود فرد محیط کاری خود را تغییر دهد به شکلی که محل کار خود را به منزل منتقل کند، ساعات کاری خود را تغییر دهد یا حتی اصلا کار نکند.

علایم بیماری سندرم روده تحریک پذیر کدامند؟

علایم زیر ممکن است در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر مشاهده شود:

• اسهال (که عموما به صورت مقطعی و شدید بروز می کند)
• یبوست
• یبوست و اسهال متناوب
• درد یا انقباض شکم که معمولا در قسمت زیرین شکم اتفاق می افتد، به نحوی که این دردها و انقباضات پس از صرف غذا بدتر شده و پس از اجابت مزاج، بهبود می یابند.
• نفخ شکم
• مدفوع شل تر یا سفت تر از حالت نرمال
• بیرون زدگی شکم

استرس می تواند علایم این بیماری را تشدید کند. البته برخی از بیماران به علایم ادراری یا مشکلات جنسی نیز دچار می شوند.

این بیماری در افراد مختلف به چهار حالت متفاوت مشاهده می شود:

• سندرم روده تحریک پذیر به همراه یبوست (IBS-C)
•  سندرم روده تحریک پذیر به همراه اسهال  (IBS-D)
• در برخی از بیماران نیز ترکیبی از حالت های یبوست و اسهال مشاهده می شود که تحت عنوان  IBS با علایم مخلوط (IBS-M) خوانده می شود.
• بیماری سایر افراد که در هیچ یک از این گروه ها قرار نمی گیرند تحت عنوان  (IBS-U) عنوان می شود.

بیماری سندرم روده تحریک پذیر به چه دلیل بروز می کند؟

با اینکه عوامل بسیاری در تشدید علایم سندرم روده تحریک پذیر موثر دانسته شده اند، اما هنوز عامل اصلی بروز این بیماری شناخته نشده است.

مطالعات حاکی از آن است که در این بیماری، روده بزرگ بیش از اندازه حساس می شود به نحوی که حتی به کوچک ترین محرک ها نیز واکنش شدید نشان می دهد. ماهیچه های روده بزرگ، به جای حرکت آرام و منظم عادی، دچار انقباض می شوند و این امر نیز منجر به ایجاد اسهال یا یبوست می شود. باکتری های روده، هورمون زنانه و تغییر در پایانه های عصبی نیز ممکن است در بروز بیماری نقش داشته باشند.

تشخیص این بیماری به چه صورت است؟

هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص IBS وجود ندارد. پزشک معمولا علایم بیمار را با علایم سندرم روده تحریک پذیر تطبیق می دهد و ممکن است برای رد موارد بیماری های دیگر، آزمایشاتی از جمله کولونوسکوپی، اندوسکوپی، آزمایش خون و کشت مدفوع را برای بیمار تجویز کند. بعضی از بیماری هایی که ممکن است علایم مشابه با سندرم روده تحریک پذیر داشته باشند از این قرارند:

• حساسیت یا عدم تحمل برخی از مواد غذایی مانند عدم تحمل لاکتوز یا عادت های غذایی نامناسب
• استفاده از داروهایی مانند داروی درمان فشارخون، آهن یا بعضی از داروهای آنتی اسیدهای خاص
• عفونت
• کمبودهای آنزیمی، که در این موارد پانکراس به میزان کافی آنزیم تولید نمی کند و هضم غذا دچار اشکال می شود.
• بیماری هایی که منجر به  التهاب روده می شوند، مانند  کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون.

درمان بیماری IBS به چه صورت است؟

تقریبا تمام افرادی که به سندرم روده تحریک پذیر مبتلا هستند، قابل درمانند، اما یک روش درمانی برای همه آنها به صورت یکسان جواب نمی دهد. بنابراین بیماران باید جهت یافتن روش درمانی متناسب با علایم بیماری، با پزشک همکاری کنند.

عوامل زیادی مانند خوردن غذاهای خاص، استفاده از داروها و نیز استرس های عاطفی می توانند باعث ایجاد علایم این بیماری شوند.

بیماران باید توجه داشته باشند که کدام یک از این عوامل در آنها موجب ایجاد بیماری شده است. معمولا ایجاد تغییرات در سبک زندگی و مصرف دارو جهت بهبود بیماران توصیه می شود.

تغییرات رژیم غذایی و سبک زندگی

معمولا با ایجاد تغییرات ساده ای در رژیم غذایی و فعالیت ها، سندرم روده تحریک پذیر به مرور زمان بهبود می یابد.

جهت کاهش علایم این بیماری، این موارد را باید در نظر داشت:

• اجتناب از از مصرف کافئین ( قهوه، چای و نوشیدنی های کافئین دار)
• استفاده بیشتر از مواد غذایی فیبردار مانند میوه ها، سبزیجات، غلات کامل و آجیل در رژیم غذایی در بیمارانی که بیشتر علایم یبوست دارند.
• نوشیدن حداقل سه تا چهار لیوان آب در طول روز
• اجتناب از کشیدن سیگار
• کسب آرامش از طریق ورزش کردن یا کاهش استرس
• محدود کردن مصرف شیر و پنیر
• خوردن چندین وعده غذایی کوچک تر به جای استفاده از وعده های غذایی بزرگ
• یادداشت کردن مواد غذایی استفاده شده، جهت تشخیص اینکه کدام یک از آنها موجب تشدید علایم سندروم روده تحریک پذیر می شوند.

مواد غذایی که معمولا منجر به تشدید علایم این بیماری می شوند عبارتند از فلفل قرمز، پیاز سبز، شراب قرمز، گندم، شیر گاو.

اگر به دلیل این بیماری، ناچارید استفاده از لبنیات را محدود کرده و نگران دریافت میزان کافی کلسیم هستید، می توانید از کلم بروکلی، اسفناج، شلغم، توفو، ماست، ساردین و ماهی سالمون، آب پرتقال و نان غنی شده با کلسیم، یا مکمل های کلسیم، جهت تامین کلسیم بدن استفاده کنید.

دارو درمانی

• داروهای ضداسپاسم می توانند انقباض عضلات روده را کنترل کنند، اما بعضی از این داروها عوارض جانبی از جمله خواب آلودگی یا یبوست را نیز به همراه دارند که باعث می شود گزینه مناسبی برای درمان برخی از بیماران نباشند.
• داروهای ضداسهال مانند لوپرامید ممکن است در کاهش علایم اسهال توصیه شود.
• مواد مسهل و ملین مانند پیسیلیوم، سبوس گندم و فیبر ذرت می توانند در حرکت غذا در دستگاه گوارش موثر باشند و علایم یبوست را کنترل کنند.
• داروهای ضدافسردگی می توانند در کاهش علایم بیماری در افراد موثر باشند، باید دقت داشته باشید که این نوع داروها باید حتما با تجویز پزشک مصرف شوند.