مصرف داروها در کودکان

دکتر رامونا اجتماعی(داروساز)

مصرف دارو در کودکان پر از چالش و پیچیدگی است و این موضوع می تواند موجب نگرانی والدین شود. انتخاب داروی صحیح و دوز مناسب برای کودک اهمیت زیادی دارد.

در عین حال مصرف صحیح دارو در کودک و نحوه رساندن دارو به بدن او هم می تواند سختی هایی را به همراه داشته باشد.

در این مقاله به نکاتی در خصوص مصرف دارو در کودکان، احتیاط های لازم، نحوه دارو دادن به کودکان و نحوه نگهداری دارو در خانه ای که در آن کودک زندگی می کند، اشاره می کنیم.

آیا می توان هر دارویی را برای کودکان استفاده کرد؟

نکته مهم این است که کودکان، بزرگسالان کوچک نیستند. کودکان در مقایسه با بزرگسالان نسبت به دارو ها حساس تر هستند. هم چنین بدن کودکان تفاوت های فیزیولوژیکی با بزرگسالان دارد که می تواند بر جذب، توزیع دارو در بدن، متابولیسم و دفع داروها و نهایتا اثربخشی و عوارض ناشی از دارو ها اثر بگذارد.

بنابراین نمی توان برای کودکان دقیقا همان داروهایی که در بزرگسالان استفاده می شوند را با همان دوز استفاده کرد. مصرف بعضی از داروها در اطفال ممنوع است. هم چنین دوز مصرف دارو باید در کودکان بر اساس سن و وزن آنها تنظیم شود.

هنگام دادن دارو به فرزندتان، باید در مورد موارد زیر اطلاع داشته باشید:

• نام و هدف درمانی دارو چیست؛
• چه مقدار، چند بار و چه مدت باید دارو مصرف شود؛
• چگونه دارو باید مصرف شود؛ به عنوان مثال: داروها ممکن است خوراکی، استنشاقی یا موضعی باشند. بعضی از داروها، به خصوص شیاف ها، باید مقعدی مصرف شوند و بعضی از دارو ها برای مصرف داخل گوش یا چشم ساخته شده اند؛
• دستورالعمل مصرف دارو، مانند این که آیا دارو باید با غذا یا بدون غذا مصرف شود؛
• نحوه نگهداری دارو چگونه است؛
• عوارض جانبی رایج دارو چیست؛
• تداخلات با سایر داروهایی که کودک شما مصرف می کند.

موارد دیگری که باید بدانید:

از آنجایی که دوز داروهای تجویزی و هم چنین داروهای بدون نسخه، به سن و وزن کودک بستگی دارد، مطمئن شوید که پزشک یا داروساز اطلاعات سن و وزن کودک شما را داشته باشند.

اگر کودک شما به دارو یا ماده غذایی خاصی حساسیت دارد یا همزمان داروهای دیگری مصرف می کند، حتما پزشک یا داروساز را در جریان قرار دهید.

داروهای بدون نسخه که علایمی مانند درد و تب را تسکین می دهند (مانند استامینوفن و ایبوپروفن) باید طبق توصیه پزشک استفاده شوند.

هشدار آسپرین! هرگز به کودکان و نوجوانان زیر 16 سال، به خصوص در هنگام ابتلا به بیماری های ویروسی، آسپرین یا داروهای ترکیبی حاوی آسپیرین ندهید (مگر این که پزشک تجویز کرده باشد).

استفاده از آسپرین در طول یک بیماری ویروسی (مانند انفلوآنزا، آبله مرغان یا عفونت دستگاه تنفسی فوقانی) می تواند عوارض جدی و کشنده به همراه داشته باشد.

برخی از داروهای بدون نسخه حاوی آسپرین هستند. بنابراین همیشه دستور مصرف دارو ها را بخوانید و قبل از استفاده با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.

هم چنین برخی از داروهای حاوی آسپرین از کلماتی غیر از آسپرین مانند سالیسیلات یا استیل سالیسیلات استفاده می کنند. از آنها نیز اجتناب کنید.

داروهای ضد سرفه یا سرماخوردگی را خودسرانه به کودک خود ندهید (به خصوص برای کودکان زیر 6 سال). مصرف خودسرانه این داروها می تواند منجر به عوارض جانبی جدی در کودک شود.

هم چنین بعضی از داروها ترکیبات مشابه دارند و بعضی از داروها حاوی چندین ماده موثره دارویی هستند و در صورت مصرف همزمان با هم و با داروهای دیگر، احتمال مسمومیت دارویی افزایش می یابد.

هیچ گاه بدون تجویز پزشک به کودک خود آنتی بیوتیک ندهید.

هم چنین در نظر داشته باشید دوره درمانی آنتی بیوتیک ها می بایست حتما کامل شود و بنابراین باید تا زمانی که پزشک تعیین کرده است مصرف شود، حتی اگر کودک شما قبل از آن احساس بهبودی داشته باشد، در غیر این صورت عفونت می تواند عود کند.

هرگز داروهایی را که برای شخص دیگری تجویز شده است، چه بزرگسال و چه کودک، به کودک خود ندهید. حتی اگر دو نفر بیماری مشابه داشته باشند، ممکن است به داروهایی متفاوت با دوزها و دستورهای متفاوت نیاز داشته باشند.

هرگز دارویی را که مخصوص بزرگسالان است به کودکان ندهید.

دادن دارو به بچه ها

حتما داروها را چندبار چک کنید. ابتدا بررسی کنید که نسخه صحیح را دریافت کرده اید. بسیاری از بطری ها و قوطی های دارویی شبیه هم هستند، بنابراین مطمئن شوید که حتما داروی صحیح دریافت کرده اید.

هم چنین قبل از هر دوز حتما اسم و قوطی دارو را چک کنید. وقتی خواب‌آلود هستید، به راحتی می‌توانید بطری شربت های کودک را با هم اشتباه بگیرید.

مصرف صحیح دارو اهمیت بسیار زیادی دارد. داروها باید به مقدار معین و در زمان های مشخص مصرف شوند تا موثر باشند.

معمولا داروهای تجویزی دارای برچسب یا دستورالعمل هایی در مورد نحوه مصرف آنها هستند. به عنوان مثال بعضی داروها باید با غذا مصرف شوند.

در این موارد ممکن است دارو معده خالی را ناراحت کند یا غذا جذب آن را بهبود بخشد. در این صورت کودک باید یک میان وعده یا وعده غذایی را درست قبل یا بعد از مصرف دارو بخورد.

یکی دیگر از دستورالعمل های رایج در مورد داروهای تجویزی «مصرف با معده خالی» است، در این صورت کودک شما باید دارو را یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد از غذا مصرف کند؛ زیرا غذا ممکن است از عملکرد صحیح دارو جلوگیری کند یا جذب آن را به تاخیر بیاندازد و یا کاهش دهد.

در برگه راهنمای داروها عوارض جانبی رایج و نحوه مصرف دارو توضیح داده شده است. هم چنین برخی داروها با برخی غذاها مانند محصولات لبنی تداخل دارند؛ بنابراین قبل از شروع دارو حتماً تمام اطلاعات بروشور را به دقت بخوانید.

با دقت اندازه گیری کنید. هرگز از قاشق غذاخوری یا قاشق چای خوری برای اندازه گیری داروها استفاده نکنید، زیرا حجمی که در این قاشق ها جا می گیرد استاندارد نیست و قاشق های مختلف حجم های متفاوتی را در خود جای می دهند.

برای اندازه گیری شربت ها می توانید از قطره چکان های پلاستیکی یا سرنگ (بدون سرسوزن) استفاده کنید.

حتما اطمینان حاصل کنید که کودک شما هر بار تمام دارو را مصرف کند. اگر یک نوبت فراموش شد، هرگز دو دوز را همزمان ندهید.

اگر کودک در برابر مصرف دارو مقاومت می کند چه کنیم؟

• برخی از کودکان شربت ها را به صورت سرد ترجیح می دهند. البته قبل از عملی کردن این روش با داروساز مشورت کنید.  
• بعضی از داروها را می توان با غذا یا نوشیدنی هایی مثل آب میوه مخلوط کرد. قبل از مخلوط کردن دارو با غذا یا مایعات، با داروساز مشورت کنید تا مطمئن شوید که اثربخشی آن تغییری نمی کند. مخلوط کردن دارو با کمی غذای مایع یا نرم (مانند پوره سیب) ممکن است آن را جذاب‌تر کند. البته از مقدار کمی غذا استفاده کنید و مطمئن شوید که کودک شما تمام آن را می خورد تا دوز کامل دارو را دریافت کند. از مخلوط کردن دارو در شیشه شیر کودک خودداری کنید؛ زیرا در صورتی که کودک شیر را کامل نخورد، دوز صحیح دارو را دریافت نمی کند.
• اگر از سرنگ استفاده می‌کنید، سعی کنید دارو را (هر بار کم‌کم) در داخل گونه‌ کودک، جایی که جوانه‌های چشایی وجود ندارد، بریزید.
• اگر کودک شما در بلع یک قرص یا کپسول مشکل دارد، از داروساز خود بپرسید که آیا می توانید آن را خرد کرده و با غذای نرم (مانند پودینگ یا پوره سیب) مخلوط کنید (اثربخشی برخی داروها ممکن است با خرد کردن روکش آنها تحت تاثیر قرار بگیرد).

هشدار: هیچ وقت برای تشویق کودکتان به مصرف دارو، نگویید که دارو آب نبات است. این کار باعث می شود احتمال این که کودک اشتباها به جای شکلات و اب نبات سراغ داروها رفته و دچار مسمومیت شود بالا برود.

اگر کودکتان دارو را بیرون می‌ریزد یا استفراغ می‌کند، دوز را تکرار نکنید و برای راهنمایی با پزشک خود تماس بگیرید. هم چنین اگر کودک شما در حین مصرف دارو بهتر نشد یا بدتر شد، با پزشک صحبت کنید.

چگونه داروها را در خانه ای که در آن کودک زندگی می کند نگهداری کنیم؟

بروشور دارو را بخوانید. برخی از داروها باید در یخچال نگهداری شوند، اما بیشتر آنها باید در مکانی خشک و خنک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شوند.

بهتر است داروها را در ظروف اصلی خود در مکانی خشک و قفل دار که بچه ها نتوانند به آن دسترسی پیدا کنند، نگهداری کنید.

کابینت های بالای پیشخوان آشپزخانه اگر دور از اجاق گاز، سینک ظرفشویی و وسایل داغ باشند، مکان های بسیار خوبی هستند. حمام به دلیل رطوبت بالا، انتخاب مناسبی برای نگهداری داروها نیست.

اگر مهمان یا فرد مراجعه کننده ای به خانه شما دارو در کیف، کیف پول یا کت خود دارد، مطمئن شوید که آنها را دور از دید و دور از دسترس کودکتان قرار دهید.