اثرات بیولوژیکی ناشی از افزایش سن ( بخش اول)

دکتر مهشید مولا (داروساز)

زندگی طولانی‌تر فرصت‌هایی را به همراه دارد؛ نه تنها برای افراد مسن و خانواده‌های آنها، بلکه برای کل جامعه.

دوران سالمندی که اغلب افراد بازنشسته می شوند، فرصتی دست می­ دهد تا فعالیت ­هایی که همواره دوست داشته­ و نادیده ­شان گرفته ­بودند را دنبال کنند، اوقات بیشتری را کنار اطرافیانشان سپری کنند، بیشتر سفر کنند و یا مهارت و شغل جدیدی را شروع کنند و به روش های مختلف به خانواده خود کمک کنند.

با این حال، میزان این فرصت­ ها به یک عامل مهم بستگی دارد و آن “سلامت” است.

آن طور که سازمان بهداشت جهانی (WHO) عنوان کرده، سرعت پیر شدن جمعیت بسیار سریع­تر از گذشته در حال وقوع است؛ به طوری که پیش­بینی می­شود بین سال‌های 2020 تا 2050، تعداد افراد بالای 80 سال در جهان تقریباً سه برابر خواهد شد.

افزایش سن با تغییراتی پیشرونده و عموما قابل پیش بینی شناخته می ­شود که با توجه به عوامل ژنتیکی و سبک زندگی در هر فرد می­ تواند متفاوت باشد.

در این بخش به اثرات افزایش سن بر پوست، چشم، استخوان و مفاصل، و اقداماتی جهت به تعویق انداختن این اثرات می ­پردازیم.

پوست

با افزایش سن، پوست نازک، خشک و شکننده شده، و بافت چربی در زیر پوست کم می­ شود. هم چنین سالمندان ممکن است به دلیل نازک شدن دیواره رگ­ های خونی راحت‌تر دچار کبودی شوند. چین و چروک و لکه های ناشی از افزایش سن نیز از تغییرات پوستی شایع­ هستند.

علت این تغییرات می­تواند عواملی چون عدم مصرف کافی مایعات، سپری کردن زمان زیاد زیر آفتاب، قرار گرفتن در هوای بسیار خشک، سیگار کشیدن و استرس باشد.

راه­هایی برای پیشگیری از آسیب ­های پوستی:

• هر روز از مرطوب کننده ها مانند لوسیون­ ها، کرم ­ها یا پمادها استفاده کنید.
• با آب  گرم – و نه داغ – حمام کنید.
• هنگامی که در خارج از منزل هستید، از کرم ضد آفتاب با SPF حداقل 30 استفاده کنید.
• از مصرف سیگار خودداری کنید.

چشم

افزایش سن می ­تواند اثرات متفاوتی بر ساختار چشم داشته باشد. تغییرات در عدسی و عنبیه منجر به پیرچشمی می شود. عنبیه سفت‌تر می‌شود و مردمک کوچک‌تری بوجود می ­آورد که به کندی واکنش نشان می‌دهد. تولید زلالیه کاهش می ­یابد و زجاجیه نیز کوچک می شوند.

تغییرات طبیعی در پیری چشم معمولاً به بینایی آسیب نمی ­رساند. با این حال، گاهی اوقات می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر باشد.

بسیاری از افراد در مراحل اولیه بیماری ­های چشمی متوجه هیچ علامت یا نشانه ای نمی ­شوند. معاینه چشم که توسط یک پزشک متخصص انجام می­ شود، تنها راه برای یافتن برخی از بیماری­ های رایج چشم است.

راه­ هایی برای پیشگیری و کنترل آسیب­ های چشمی:

• به طور مرتب معاینات چشمی انجام دهید. حتی اگر بینایی خوبی دارید و از عینک یا لنز استفاده نمی کنید، بعد از 60 سالگی، باید هر سال یا هر دو سال یک بار معاینه چشم انجام دهید. اکثر افراد مبتلا به دیابت یا فشار خون بالا، حداقل یک بار در سال نیاز به معاینه چشم دارند.
• وقتی بیرون از منزل هستید از عینک آفتابی یا کلاه لبه ­دار استفاده کنید.

استخوان ­ها

پوکی استخوان یکی از مشکلات شایع در افراد مسن به خصوص در زنان است. ساختار استخوان با افزایش سن تغییر می­ کند و تراکم استخوانی کم می ­شود.

به عبارت دیگر، افراد بیشتر در معرض خطر شکستگی ناشی از یک ضربه یا افتادن ناگهانی قرار می‌گیرند و سرعت ترمیم نیز به محض وقوع شکستگی کاهش می‌یابد.

از دلایل کاهش تراکم استخوانی طی افزایش سن می ­توان به فعالیت کم، تغییرات هورمونی مخصوصا در زنان پس از یائسگی و از دست دادن کلسیم و سایر مواد معدنی اشاره کرد.

راه ­هایی برای پیشگیری از آسیب­ های استخوانی:

• مقادیر کافی کلسیم دریافت کنید. منابع غذایی کلسیم شامل لبنیات، کلم بروکلی و ماهی سالمون است. اگر دریافت کلسیم کافی از رژیم غذایی برایتان مشکل است، از پزشک خود در مورد مکمل­ های کلسیم سوال کنید.
• مقدار کافی ویتامین D دریافت کنید. مصرف روزانه توصیه شده ویتامین D برای بزرگسالان تا سن 70 سال 600 واحد، و برای بزرگسالان بالای 70 سال 800 واحد است. بسیاری از افراد مقادیر کافی ویتامین D را از نور خورشید دریافت می کنند. منابع دیگر عبارتند از ماهی، تخم مرغ و مکمل های ویتامین D.
• فعالیت بدنی را در برنامه روزانه خود قرار دهید. فعالیت ­هایی مانند پیاده روی، دویدن آهسته و بالا رفتن از پله ها می­ تواند به شما کمک کند.
• از مصرف سیگار و نوشیدنی های الکلی خودداری کنید.