آسیب های روانی (تروما) در دوران کودکی

آسیب های روانی در دوران کودکی چیست؟

آسیب های کودکی بر اساس شرایط فردی و محیطی می تواند بسیار متفاوت باشد؛ اما به طور کلی آسیب های کودکی زمانی رخ می دهد که کودک شرایط خطرناک یا تهدید کننده ای را تجربه می کند، می بیند یا می شنود.

آسیب های روانی با هم برابر نیستند؛ ممکن است حادثه ای برای یک فرد آسیب به شمار رود، در صورتی که برای دیگری شرایط عادی محسوب شود.

آسیب های روانی در دوران کودکی و  اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)

شرایط آسیب زا برای کودکان باعث عکس العمل های متفاوتی شده و برای برخی منجر به اختلال استرس پس از سانحه می شود؛ اما نکته مهم این است که قرار گرفتن در معرض هر نوع تروما یا آسیب لزوما منجر به  PTSD نمی شود.

چه تجربیاتی ممکن است منجر به آسیب شوند؟

برخی از شرایطی که می توانند برای کودک آسیب زا باشند، عبارتند از :

• نژادپرستی در مدرسه یا جامعه؛
• زندگی در کنار والد یا مراقبی که اختلالات روانی دارد؛
• از دست دادن عزیزان بنا بر دلایل مختلف؛
• بلایای طبیعی؛
• در حبس بودن یکی از والدین؛
• خشونت در خانه، مدرسه، یا جامعه؛
• مورد خشونت خانگی قرار گرفتن یا شاهد آن بودن.

نشانه ها و علائم آسیب های روانی در کودکان

نشانه های تروما و اختلال استرس پس از سانحه در کودکان، بسته به ویژگی های کودک، مانند سن، سطح رشد، سیستم حمایتی و تجربیات او متفاوت است.

بسیار مهم است که والدین به دقت رفتار کودک را زیر نظر بگیرند، تا ببینند آیا تغییری در رفتار، عملکرد تحصیلی، الگوی غذایی و الگوی خواب کودک به وجود آمده است؛ به خصوص پس از یک حادثه مهم که می تواند برای کودک به لحاظ روانی آسیب زا باشد.

برخی از نشانه های آسیب روحی که والدین باید به آن توجه کنند، عبارتند از:

• اجتناب از برخی افراد، مکان ها، و اجسام؛
• تغییر در عملکرد تحصیلی؛
• تغییرات رفتاری؛
• نگرانی و استرس دائم؛
• مشکل در تمرکز؛
• بیش فعالی؛
• افزایش احساس غم و ترس شدید؛
• جدا کردن خود از خانواده و استقلال بیش از حد؛
• واکنش بیش از حد نسبت به اتفاقاتی که در گذشته عادی به شمار می رفتند؛
• اجتناب از فعالیت هایی که قبلا مفرح بودند؛
• تغییر در اشتها؛
• دشواری در خوابیدن.

تاثیرات آسیب های روانی در دوران کودکی

 آسیب های روانی دوران کودکی اگر مورد بررسی قرار نگیرند، می توانند تاثیرات طولانی مدتی بر جنبه های مختلف زندگی کودک، از جمله جنبه های احساسی، فیزیکی، و روابط آنها بگذارند.

• تاثیر بر سلامت روان:
• اختلالات افسردگی،
• اختلالات اضطرابی،
• اختلال وسواس اجباری (OCD)،
• اختلالات دوقطبی.

• مشکل در برقراری رابطه

بسیاری از آسیب های دوران کودکی، می توانند احساس اعتماد و امنیت را از بین ببرند.

• مشکل در مدرسه

قرار گرفتن در معرض تجارب آسیب زا می تواند تأثیر منفی ای بر یادگیری و پیشرفت تحصیلی کودک داشته باشد.

• علائم فیزیکی

همان طور که کودک بزرگتر می شود، علائم تروما می تواند به صورت فیزیکی نیز بروز کند. تجارب آسیب زای روحی می تواند تاثیرات منفی دائمی بر سلامتی، مانند سرطان، بیماری قلبی، دیابت و خودکشی بگذارد.

علائم ترومای طولانی مدت دوران کودکی در بزرگسالی

با گذشت زمان، بلوغ یا درمان حرفه ای، برخی از افراد می توانند آسیب های روحی دوران کودکی خود را پردازش کنند؛ اما برخی افراد هم چنان تحت تاثیر حوادث ناخواسته دوران کودکی باقی مانده و احساست ناشی از آن تجربه را با خود به بزرگسالی می برند.

برخی از نشانه های آسیب های روحی دوران کودکی که در بزرگسالی نیز ادامه پیدا می کنند، عبارتند از:

• روابط ضعیف، نافرجام یا آشفته؛
• عدم اعتماد به دیگران؛
• تغییرات خلق و عدم ثبات احساسی؛
• مشکل در تمرکز و توجه؛
• خشم و پرخاشگری؛
• اعتیاد.

به کودکانی که دچار تروما شده اند چگونه کمک کنیم؟

اگر کودک ترومای خاصی را تجربه کرده است، باید حتما از یک متخصص کمک بگیرید.

اولین قدم ارزیابی علائم است، تا اطمینان حاصل کنید او دچار بیماری جسمی یا روحی نشده است.

گزینه های درمان

درمان برای کودکانی که در معرض تروما قرار گرفته اند ممکن است بر اساس تشخیص سلامت روان متفاوت باشد.

علاوه بر PTSD، تشخیص های دیگری نیز وجود دارد که کودکان ممکن است در مواجهه با حوادث آسیب زا تجربه کنند.

تروما ممکن است بر اختلال کم توجهی- بیش فعالی (ADHD)، اضطراب یا افسردگی در کودکان نیز تأثیر بگذارد.

والدین و مراقبان باید با متخصص اطفال مشورت کنند.

• درمان پردازش شناختی تروما(CPT)

این درمان بر نحوه درک واقعه آسیب زا و چگونگی کنار آمدن با قسمت عاطفی و ذهنی تجربه متمرکز است، به خصوص زمانی که آثار ترومای دوران کودکی در بزرگسالی باقی مانده است.  در CPT، از بیمار خواسته می شود در مورد رویداد آسیب زای خود به طور دقیق بنویسد و داستان را به صورت مکرر در جلسات درمانی بخواند. این روش به بیمار کمک می کند تا نقاط ضعف و اشتباهات در تفکر را شناسایی کرده و به آن ها پاسخ دهد. CPT می‌تواند در قالب فردی یا گروهی انجام شود و معمولا بیش از  12 جلسه توصیه می شود.

• درمان شناختی رفتاری متمرکز بر تروما (TF-CBT)

این درمان، به نیازهای روانی کودکان، نوجوانان و خانواده هایی می پردازد که از اثرات مخرب ترومای اولیه رنج می برند. این درمان مشکلات منحصر به فرد جوانان مبتلا به استرس پس از سانحه و اختلالات خلقی ناشی از سوء استفاده جنسی، خشونت یا غم و اندوه را مورد بررسی قرار می دهد. از آنجایی که مراجعان تحت این درمان معمولا کودکان هستند، TF-CBT  اغلب والدین یا سایر مراقبان را وارد درمان می کند و از اصول خانواده درمانی استفاده می کند. طول دوره درمان 12 تا 15 جلسه می باشد.

• حساسیت زدایی و پردازش مجدد حرکات چشم (EMDR)

این درمان شامل هشت مرحله است. در طول درمان، افراد هم زمان با حرکت دادن مردمک چشم ها، خاطرات آسیب زا را یادآوری می کنند.

هدف از انجام این کار، ایجاد بستر مناسب برای پردازش خاطرات ناخوشایند و تبدیل آن به خاطرات معمولی می باشد. خاطرات آسیب زا باعث ایجاد تغییراتی در ذهن می شوند، که این تغییرات، مغز را از تحلیل و پردازش درست اطلاعات منحرف کرده و باعث می شود اضطراب و افکار مزاحم به سراغ شخص بیایند.

کارشناسان معتقدند که به یاد آوردن وقایع و خاطرات آسیب زا در حین انجام حرکات سریع چشم، به مغز این اجازه را می دهد که این خاطرات را به درستی پردازش کرده و آن ها را در داستان زندگی فرد ادغام کند.

• مواجهه درمانی روایتی (NET)

در این روش، درمانگر مکالمه را به گونه ای هدایت می کند، که بیمار تشویق شود تا در مورد چیزی که دوست دارد صحبت کند.

بعد از مدتی، پزشک به بیمارکمک می‌کند تا داستان‌های مثبت دیگری را نیز از زندگی برای گفتن داشته باشد و صفات و مهارت های ذاتی ای را که می تواند به رفع مشکلات وی کمک کنند را توسعه دهد. NET در درمان افراد مبتلا به چندین تروما موثرتر است.

• درمان مواجهه طولانی مدت

نوعی درمان شناختی رفتاری است که در آن بیمار، در محیطی امن، در معرض خاطرات آسیب زا قرار می گیرد تا به او کمک کند که آن رویدادها را درک کند. قرار گرفتن در معرض منبع آسیب زا، به بیمار کمک می کند تا بر ترس خود غلبه کند. طول دوره درمان معمولا 3 ماه است. در طول جلسات، درمانگر به افراد کمک می کند تا با خاطرات، ترس ها، احساسات و موقعیت های مربوط به تروما مقابله کنند.

• دارو درمانی

درمان دارویی این آسیب ها، بر اساس تشخیص پزشک معالج می باشد.

• تغییر سبک زندگی

ایجاد این تغییرات در سبک زندگی، می تواند ترکیبی عالی همراه درمان طراحی شده توسط روانشناس باشد:

• اطمینان حاصل کنید که کودک خواب کافی داشته باشد.
• تکنیک های تمدد اعصاب متناسب با سطح رشد کودک را به او بیاموزید (مانند تکنیک های تنفس عمیق).
• کودکان را تشویق کنید که ورزش کنند و در فعالیت هایی شرکت کنند که باعث شادی آنها می شود.
• برای کودک غذای سالم تهیه کنید.
• به کودکان کمک کنید تا افکار منفی خود را تغییر دهند.
• کودکان را تشویق کنید تا با افرادی که از آنها حمایت می کنند معاشرت کنند.