اختلال طیف اوتیسم چیست؟

اختلال طیف اوتیسم که می توان آن را به اختصار اوتیسم خواند، یک ناتوانی رشدی مرتبط با مغز است که بر نحوه تعامل فرد با دنیای اطراف خود تأثیر می گذارد.

این اختلال اغلب برقراری ارتباط و درک دیگران را برای فرد مبتلا سخت می کند. هم چنین می تواند باعث ایجاد رفتارهایی شود که با رفتار افراد بدون اوتیسم متفاوت است.

همه افراد مبتلا به اوتیسم شبیه هم نیستند. کلمه “طیف” به مجموعه گسترده ای از علائم و رفتارهایی اشاره دارد که یک فرد ممکن است داشته باشد.

در برخی از کشورها، از اصطلاح “سندرم آسپرگر” برای توصیف نوع خفیف اوتیسم استفاده می کنند.

اوتیسم از اوایل کودکی شروع می شود. اغلب کودکان در سال اول زندگی خود علائم اوتیسم را نشان می دهند.

اما بعضی دیگر در سال اول زندگی خود به طور طبیعی رشد می‌کنند و بین 5/1 تا 2 سالگی علائم اوتیسم را نشان می دهند.

گاهی هم این نشانه ها مورد توجه قرار نمی گیرند تا زمانی که در مدرسه، معلم متوجه واکنش ها و رفتارهای غیرطبیعی کودک شود.

عامل ایجاد کننده اوتیسم چیست؟

اوتیسم هیچ علت شناخته شده ای ندارد. می توان گفت هم ژنتیک و هم فاکتورهای محیطی ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشند.

یکی از بزرگ‌ترین چالش ها در اوتیسم این است که آیا واکسن‌های دوران کودکی می توانند در ایجاد این اختلال موثر باشند یا خیر؟ با وجود تحقیقات گسترده، هیچ مطالعه معتبری ارتباط بین اوتیسم و واکسن ها را نشان نداده است.

در حقیقت می توان گفت هیچ ارتباطی بین تزریق واکسن ها و ابتلا به اوتیسم وجود ندارد.

به یاد داشته باشید اجتناب از واکسیناسیون دوران کودکی می تواند کودک شما و دیگران را در خطر ابتلا و گسترش بیماری های جدی از جمله سیاه سرفه، سرخک و اوریون قرار دهد.

آمارها نشان می دهد تعداد کودکان مبتلا به اوتیسم در حال افزایش است. اما مشخص نیست این افزایش به دلیل تشخیص بیشتر و گزارش ­دهی بهتر است یا افزایش واقعی تعداد مبتلایان.

اوتیسم در هر نژاد و ملیتی وجود دارد؛ اما در برخی شرایط، احتمال آن بیشتر است. برای مثال:

• اوتیسم در پسران حدود چهار برابر بیشتر از دختران است.
• در خانواده هایی که یک فرزند مبتلا به اوتیسم دارند، احتمال این که سایر فرزندانشان نیز این اختلال را داشته باشند، بیشتر است.
• در نوزادان بسیار نارس که قبل از هفته 26 بارداری به دنیا می آیند، خطر بیشتری برای ابتلا به اوتیسم وجود دارد.
• در کودکانی که از والدین با سن بالا متولد می شوند، احتمال پیدایش اوتیسم بیشتر است.

علائم و نشانه های اوتیسم چیست؟

علائم اوتیسم معمولاً بین دو تا سه سالگی تشخیص داده می‌شوند؛ اگرچه ممکن است زودتر ظاهر شوند.

طبق تعریف، علائم باید در مراحل اولیه رشد وجود داشته باشد؛ اما گاهی اوقات علائم تا زمانی که کودک بزرگتر نشده است، آشکار نمی شوند.

تاخیر گفتاری که توسط والدین کودک مشاهده می شود، اغلب اولین نشانه ای است که کودک مبتلا به اوتیسم نشان می دهد.

با وجود این که برخی از کودکان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم در یادگیری مشکل داشته و نشانه‌هایی از کم هوشی یا کند­­­ذهنی را دارند، بعضی دیگر هوش طبیعی و حتی بالاتری داشته و سرعت یادگیری بالایی دارند؛ اما همچنان در برقراری ارتباط و به کار بردن دانسته های خود در زندگی روزمره و در سازگاری با موقعیت های اجتماعی به مشکل بر می ­خورند.

هر کودک مبتلا به اوتیسم منحصر به فرد است و همه کودکان مبتلا به اوتیسم دقیقاً یکسان فکر یا عمل نمی کنند.

علائم اوتیسم از دو منظر کلی مورد بررسی قرار می گیرند که در زیر به آن می پردازیم:

1. ارتباطات و تعاملات اجتماعی

کودکان یا بزرگسالان مبتلا به اختلال طیف اوتیسم ممکن است مشکلاتی در تعاملات اجتماعی و مهارت های ارتباطی داشته باشند. مانند:

• عدم واکنش و پاسخ به نام خود (انگار صدای شما را نمی شوند)
• عدم تمایل به لمس (در مقابل در آغوش گرفته شدن مقاومت می کنند)
• عدم تمایل به بازی یا تعامل با افراد دیگر (معمولا به تنهایی مشغول بازی هستند)
• نداشتن تماس چشمی (به چشمان شما نگاه نمی کنند)
• داشتن چهره بدون حالت (در صورت آنها احساساتی مانند خشم، شادی، ناراحتی یا غم دیده نمی شود)
• نداشتن یا تاخیر در کلام (گاهی توانایی قبلی در بیان کلمات یا جملات را از دست می دهند)
• عدم توانایی شروع یا ادامه دادن مکالمات
• صحبت کردن با لحن یا ریتم غیرعادی (ممکن است از گفتار ربات مانند استفاده کنند)
• تکرار کلمات یا عبارات بدون داشتن درک درست از معنی، مفهوم و زمان درست استفاده از آنها
• عدم توانایی درک سوالات یا دستورالعمل های ساده
• ناتوانی در بیان عواطف یا احساسات (معمولا از احساسات دیگران نیز بی خبرند)
• عدم توانایی اشاره به اشیا
• داشتن رفتار پرخاشگرانه یا منفعلانه در برخورد با دیگران
• ناتوانی در تفسیر حالات چهره، وضعیت بدن یا لحن صدای دیگران

2. الگوهای رفتاری تکرار شونده و علایق محدود

کودکان یا بزرگسالان مبتلا به اوتیسم ممکن است الگوهای رفتاری، علایق یا فعالیت های محدود و تکراری داشته باشند. از جمله:

• داشتن حرکات تکراری مانند تکان خوردن، چرخیدن یا تکان دادن دست ها به صورت بال زدن
• داشتن فعالیت های آسیب زا مانند گاز گرفتن یا ضربه زدن به سر
• داشتن مشکل در حرکت یا داشتن الگوهای حرکتی عجیب، مانند راه رفتن روی پنجه پا
• تمرکز کامل بر روی چیزهایی که می چرخند یا می درخشند (مانند چرخ‌های یک ماشین اسباب ‌بازی بدون داشتن درک درست از هدف و عملکرد کلی آن)
• داشتن آداب و رسومی که باید دقیقاً رعایت کنند و در صورت عدم رعایت آن ناراحت می شوند.
• حساسیت غیرعادی به نور، صدا یا لمس (ممکن است نسبت به درد یا دما بی تفاوت باشند)
• بازخوانی فیلمنامه از یک فیلم، برنامه تلویزیونی یا گفتگو از گذشته
• داشتن ترجیحات غذایی خاص؛ مانند خوردن تنها چند نوع غذا، یا امتناع از خوردن غذاهای با بافت خاص

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در حالی که درمان قطعی برای اوتیسم وجود ندارد، تشخیص به موقع و درمان زودهنگام، می تواند تفاوت بزرگی در زندگی بسیاری از  آنها ایجاد کند.

اگر کودک شما هر کدام از نشانه ها و علائمی را که به آن ها اشاره شد نشان می دهد، حتما با پزشک مشورت کنید.

اوتیسم چگونه درمان می شود؟

درمان اوتیسم به سن کودک، علائم و سایر مشکلات پزشکی او بستگی دارد. اوتیسم به طور قطعی قابل درمان نیست؛ اما یک پزشک می تواند با کمک کاردرمان و والدین و با ایجاد یک برنامه درمانی به کودک برای رسیدن به حداکثر توانمندی خود کمک کند.

برای مثال گفتار درمانی می تواند تا حد زیادی به کودک شما در برقراری ارتباط و معاشرت با دیگران کمک کند.

اغلب کودکان مبتلا به اوتیسم که علائم خفیفی دارند، با افزایش سن و به دست آوردن مهارت های مختلف ممکن است بتوانند بدون کمک دیگران زندگی عادی داشته باشند.